Boże Narodzenie to czas, który w Polsce i na Ukrainie napełnia serca ludzi radością, a zarazem ożywia głęboko zakorzenione tradycje. Choć oba narody dzielą wiele wspólnych zwyczajów związanych z tym świętem, to sposób, w jaki je obchodzą, różni się w drobnych, ale znaczących szczegółach. Te unikalne tradycje sprawiają, że każde z tych świąt staje się wyjątkowe i pełne magii, która towarzyszy w tym okresie.
Początek obchodów: czas i przygotowania
Na Ukrainie Boże Narodzenie tradycyjnie obchodzone jest 7 stycznia, według kalendarza juliańskiego. Jednakże od 2017 roku Ukraina oficjalnie zmieniła datę obchodów Bożego Narodzenia, ustalając 25 grudnia jako oficjalną datę według kalendarza gregoriańskiego. Była to ważna decyzja w kontekście reformowania tożsamości narodowej i zbliżenia do Europy. Powód zmiany daty wynikał z chęci wspólnego obchodzenia świąt z większością katolickich krajów na świecie, w tym z Polską i innymi krajami europejskimi, gdzie 25 grudnia przypada Boże Narodzenie.
Pomimo nowej ustawowej daty, wielu ludzi na Ukrainie nadal obchodzi Boże Narodzenie 7 stycznia, podążając za tradycjami Cerkwi prawosławnej. W rezultacie w kraju obchodzone są dwie daty Bożego Narodzenia. Ta rozbieżność może z czasem doprowadzić do zbliżenia obyczajów i praktyk kulturowych między różnymi wyznaniami, co jest istotne dla narodowej harmonii.
W Polsce Boże Narodzenie obchodzi się od 24 grudnia, a Wigilia jest najważniejszą częścią świąt. Polska Wigilia ma własne, unikalne tradycje, w tym dwanaście postnych potraw, które symbolizują dwunastu apostołów. Na stole zawsze zostawia się puste miejsce — dla niespodziewanego gościa lub dusz zmarłych bliskich.
Obrzędy i kolędowanie
Na Ukrainie obrzędy mają głębokie korzenie w tradycjach pogańskich, a kolędowanie stanowi nieodłączny element Bożego Narodzenia. Kolędnicy, zazwyczaj dzieci lub młodsze osoby, chodzą od domu do domu, śpiewając kolędy, życząc dobrobytu i zdrowia. W zamian za kolędowanie otrzymują prezenty lub słodycze. Co ciekawe, na Ukrainie występują nie tylko kolędy, ale również szczedriwki — piosenki, które śpiewane są po Nowym Roku, w przededniu Objawienia Pańskiego.
W Polsce również kolędowanie jest ważnym elementem obchodów. Istnieje tradycja „kolędy”, kiedy rodziny lub lokalne grupy śpiewają kolędy na ulicach lub w kościołach. W Polsce popularne jest także „Jasełka”, czyli teatralne przedstawienia o narodzinach Jezusa. Dzieci i dorośli przebierają się za różne postacie i w ten sposób odtwarzają sceny z biblijnej historii.
Prezenty i wymiana darów
Na Ukrainie prezenty tradycyjnie wręczane są w Nowym Roku, a Boże Narodzenie kojarzy się bardziej z rodzinnym ciepłem i obrzędami. Jednak z biegiem lat coraz więcej osób zaczyna wręczać prezenty właśnie na Wigilię, co stało się popularne w ostatnich dekadach. Dzieci czekają na prezenty od Świętego Mikołaja, który przychodzi wieczorem 19 grudnia, lub od Dziadka Mroza w noc sylwestrową.
W Polsce prezenty wręczane są tradycyjnie podczas Wigilii, chociaż Święty Mikołaj odwiedza dzieci również 6 grudnia. Polska tradycja polega na tym, że prezenty mogą być zostawione pod choinką lub pod stołem, a potem każdy otwiera swój dar od rodziny. Bardzo ważnym momentem jest wspólne składanie życzeń na noworoczne święta, ponieważ ten moment symbolizuje jedność rodziny i ciepło w domu.
Choinka i dekoracje
Jeśli chodzi o choinki, to na Ukrainie podejście do tego tematu bywa różne. Choinka, choć tradycyjnie kojarzy się z Nowym Rokiem (zakazana w latach ’20 ubiegłego wieku, została przywrócona jako noworoczna tuż przed II wojną światową – redakcja), coraz częściej jest dekorowana także na Boże Narodzenie. Dekoracja choinki odbywa się zazwyczaj na Wigilię, a po jej udekorowaniu rozpoczyna się rodzinna kolacja.
W Polsce choinka stoi w każdym domu, a jej dekorowanie odbywa się przed 24 grudnia, czasami nawet tuż przed świąteczną kolacją. Polski sposób dekorowania choinki jest bardzo elegancki, z dużą ilością ozdób, które często mają symboliczne znaczenie. W wielu polskich domach istnieje tradycja własnoręcznego ozdabiania choinki, co nadaje świętom jeszcze większą wartość emocjonalną.
Co wspólne, co inne
Boże Narodzenie na Ukrainie i w Polsce to nie tylko dni świąteczne, ale także czas, kiedy ludzie starają się zbliżyć do siebie, przypomnieć o swoich bliskich i przekazać to, co jest istotne w każdej kulturze. Choć obchody Bożego Narodzenia w obu krajach mają podobne zwyczaje, każda z kultur wnosi swoją unikalną cechę, przez co Boże Narodzenie pozostaje takim magicznym i niepowtarzalnym świętem. Dla mnie osobiście ten okres roku staje się jeszcze bardziej wyjątkowy, gdy mogę porównać, jak różne kultury obchodzą święta i co w tym czasie jest dla nich ważne.
Yuliia Tovtyn
zdjęcie: domena publiczna